ICF Bel Ağrısı Çekirdek Setinin Psikometrik Özellikleri ve Klinik Kullanımı

Derya ÖZTUNA1, Burcu YANIK3, Şehim KUTLAY2, Yeşim KURTAİŞ AYTÜR2, Atilla Halil ELHAN1, Alan TENNANT4, Ayşe Adile KÜÇÜKDEVECİ2

Anahtar Kelimeler: Disabilite, bel ağrısı, Rasch analizi, geçerlik ve güvenirlik

Özet

Amaç: Bu çalışmada “İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırması” (ICF) bel ağrısı çekirdek setinin psikometrik özellikleri incelendi.

Hastalar ve yöntemler: Ayaktan tedavi olan bel ağrılı 100 hasta (73 kadın, 27 erkek; ort. yaş 55.3 yıl, dağılım 24-84 yıl), bel ağrılı hastalar için belirlenen ICF çekirdek seti ile değerlendirildi. Hastalar Roland-Morris disabilite anketi (RMDQ) ve Kısa Form-36 (KF-36) anketini de doldurdu. Bel ağrısına yönelik ICF çekirdek setinin iç yapısal geçerliliği Rasch analizi ile dış yapısal geçerliliği ise RMDQ ve KF-36 Sağlık Araştırması versiyon 1.0 ile ilişkileri incelenerek değerlendirildi. Güvenirlik, içsel tutarlılık ve birey ayırsama indeksi kullanılarak test edildi.

Bulgular: Sıra takip etmeyen yanıt kategorileri yeniden skorlandıktan ve bazı maddeler çıkarıldıktan sonra, “vücut fonksiyonları ve vücut yapıları” ve “aktiviteler ve katılım” madde setleri Rasch modeli beklentilerini karşıladı ve ortalama madde uyumu sırasıyla 0.005 (SS 0.619) ve −0.006 (SS 0.730), ortalama birey uyumu ise sırasıyla −0.165 (SS 0.561) ve −0.084 (SS 0.806) bulundu. Her iki madde setinin de tek boyutlu olduğu, madde işlev farklılığı göstermediği belirlendi. Her iki setin de güvenilirlikleri yüksek olup, Cronbach'ın alfa katsayısı ve birey ayırsama indeksi değerleri 0.77'nin üzerindeydi. Her bir madde seti için, hastaların işlevsellik düzeyi ortalaması, maddelerin zorluk düzeyi ortalamasından düşük olsa da, maddelerin zorluk düzeylerinin dağılımı ile hastaların işlevsellik düzeylerinin dağılımı örtüştü. Her iki madde setinin de, RMDQ ve KF-36 ile beklenen düzeyde korelasyon göstermesi, dış yapısal geçerliliklerini göstermekte idi. “Çevresel faktörler” bileşeni Rasch analizinin varsayımlarını sağlamadı.

Sonuç: Gerekli düzenlemeler sonrasında, 15 maddelik “vücut fonksiyonları ve vücut yapıları” seti ve 21 maddelik “aktiviteler ve katılım” seti, bel ağrılı hastalarda işlevselliğin değerlendirilmesinde güvenilir ve geçerli olarak bulundu.